Słownik Biograficzny Żeglarzy Pomorskich – Czesław Marchaj
Był najwybitniejszym polskim teoretykiem żeglowania, dziennikarzem i działaczem żeglarskim. Czesław Marchaj z sukcesami startował też w regatach jako zawodnik klasy Finn.
Czesław Marchaj urodził się 9 lipca 1918 roku w Słomnikach w Małopolsce. Jego rodzicami byli policjant Michał Marchaj i Stanisława z domu Mulewicz. Do gimnazjum uczęszczał w Kielcach, a w 1933 roku wraz z rodziną przeprowadził się do Warszawy. Tam w 1939 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Budowy Maszyn i Elektrotechniki i rozpoczął pracę w Instytucie Aerodynamicznym Politechniki Warszawskiej. Przed wojną nie żeglował, ale latał na szybowcach.
Podczas II wojny światowej współpracował z Armią Krajową, wykonując działania wywiadowcze. Po wojnie pracował m.in. jako dziennikarz tygodnika „Wieś” i kierownik transportu spółdzielni „Wspólnota Morska”. W latach 1949-1951 siedział w stalinowskim więzieniu pod zarzutem próby ucieczki jachtem za granicę. Po wyjściu z więzienia pracował m.in. jako rzemieślnik w Cepelii.
W latach 1960-1963 i 1967-1990 pracował na Wydziale Aeronautycznym na Uniwersytecie w Southampton, prowadząc Yacht Research Group. W 1970 roku uzyskał azyl w Wielkiej Brytanii. Jako konsultant brał udział w wyjaśnianiu tragicznych regat Fastnet Race w 1979 roku oraz budowie jachtu „Lionheart” na Puchar Ameryki. W 1990 przeszedł na emeryturę i zamieszkał we Francji. W 2012 roku wrócił do Warszawy.
Czesław Marchaj przygodę z żeglarstwem rozpoczął w 1942 roku, podczas okupacji, kiedy kupił Omegę od Juliusza Sieradzkiego i zaczął pływać w Warszawie po Wiśle. Po wojnie pływał po Bałtyku na jachcie „Przygoda”. Po 1951 roku wrócił do uprawiania żeglarstwa. Początkowo głównie ścigał się w klasie Finn, w której odnosił sukcesy w regatach polskich i międzynarodowych, zdobywając m.in. wicemistrzostwo Polski i akademickie mistrzostwo Polski. Na bazie doświadczeń regatowych w 1957 roku wydał książkę „Teoria żeglowania”, która zapewniła mu duży rozgłos. W 1965 roku został współpracownikiem magazynu „Żagle”.
Od 1956 roku Czesław Marchaj działał w Polskim Związku Żeglarskim, a w 1960 roku został wiceprezesem ds. żeglarstwa regatowego. W latach 1962 – 1969 był przedstawicielem Polskiego Związku Żeglarskiego w IYRU – International Yacht Racing Union (obecnie World Sailing).
Czesław Marchaj był autorem wielu publikacji naukowych z dziedziny aerohydrodynamiki, m.in. książek „Teoria żeglowania”, „Dzielność morska”, „Aero-hydrodynamics of sailing” i „Sail performance: techniques to maximize sail power”. Był również członkiem Royal Institution of Naval Architects.
Zmarł w Warszawie 21 lipca 2015 roku w wieku 97 lat.
