Flotylle Niepodległej w Narodowym Muzeum Morskim

Historyczne zdjęcia, zabytki i filmy będzie można zobaczyć od 1 grudnia na wystawie czasowej „Uzbrojone rzeki. Flotylle Niepodległej” w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku.

100 lat temu, równolegle z odzyskiwaniem niepodległości przez nasz kraj, rodziła się polska Marynarka Wojenna. 28 listopada 1918 roku marszałek Józef Piłsudski wydał dekret powołujący Marynarkę Polską. Formujące się państwo nie miało jeszcze dostępu do morza i dlatego Marynarka Wojenna powstawała na polskim śródlądziu, a pierwszymi akwenami jej działań były rzeki – Wisła, Pina i Prypeć.

30 listopada 1918 r. MW otrzymała jako bazę port w Modlinie u zbiegu Narwi i Wisły, a 23 grudnia utworzono tam Flotyllę Wiślaną. W Modlinie powstała również pierwsza stocznia marynarki, pierwsza szkoła marynarzy oraz Batalion Morski – jednostka kadrowa dla przyszłych oddziałów morskich. Flotylla Wiślana wzięła ofiarny udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r., a utworzona wiosną 1919 r. Flotylla Pińska – w ofensywie kijowskiej. Po zakończeniu wojny o niepodległość to właśnie Flotylla Pińska (od 1931 r. Flotylla Rzeczna) zaczęła stopniowo przejmować ciężar ochrony granic państwa. Oprócz funkcji militarnej pełniła również inną istotną rolę, będąc największym pracodawcą i stanowiąc ważny ośrodek polskości na dalekim Polesiu. Dla służących w jej szeregach żołnierzy była szkołą patriotyzmu, a dla mieszkańców Pińska i Polesia – symbolem trwania państwa polskiego na tamtych terenach.

Od 1 grudnia początki Marynarki Wojennej będzie można oglądać na wystawie czasowej „Uzbrojone rzeki. Flotylle Niepodległej”w siedzibie głównej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, w Spichlerzach na Ołowiance. Ekspozycja ma zróżnicowaną formę – tradycyjnym środkom narracji, jak teksty czy ilustracje oraz oryginalnym zabytkom, towarzyszyć będą projekcje filmowe, aplikacje i animacje.

– Za pomocą animacji przedstawiamy akwen działań  flotylli rzecznych w wojnie polsko-bolszewickiej i wojnie 1939 roku – mówi Jadwiga Klim, współtwórczyni ekspozycji. – Wystawie towarzyszy też program edukacyjny – planujemy specjalne imprezy w rocznice ważnych wydarzeń w historii polskich flotylli rzecznych.

– Na wystawie pokazujemy państwotwórczą rolę flotylli rzecznych – mówi Wojciech Ronowski, jeden z autorów koncepcji wystawy. – Klamrą spinającą opowieść o początkach Marynarki Polskiej są dramatyczne epizody wojny obronnej we wrześniu 1939 r. – zbrodnia w Mokranach i zatopienie w Modlinie kutra uzbrojonego „KU 30”. W prologu sięgamy do działalności morskiej Jagiellonów, czyli utworzenia w 1517 r. floty kaperskiej i w 1568 r. Komisji Morskiej, odpowiedzialnej za powstanie floty wojennej, sądownictwa morskiego i realizację polskiej polityki na morzu. W działalności odrodzonego państwa polskiego widoczne są analogie do poczynań ostatnich Jagiellonów: potrzeba zbudowania silnej floty wojennej, administracji morskiej oraz gospodarczego zaplecza dla rozwoju handlu morskiego.

Okręty III Dywizjonu Bojowego Flotylli Rzecznej na Jeziorze Horodyskim w lipcu 1930 roku.

– Przygotowanie wystawy o Flotylli Wiślanej i Flotylli Pińskiej okazało się trudniejsze, niż początkowo zakładaliśmy – mówi Jadwiga Klim. – Ze względu na samozatopienie okrętów we wrześniu 1939 r. i trudne losy ich spieszonych załóg, do czasów współczesnych zachowało się stosunkowo mało zabytków i pamiątek. Są rozproszone pomiędzy muzeami, kolekcjonerami i rodzinami marynarzy „słodkich wód”. Duża część pozostała za naszą wschodnią granicą. Wypożyczenie niektórych na naszą wystawę było możliwe dzięki życzliwości wielu instytucji i osób prywatnych, dzięki którym, między innymi, ta wystawa powstała.

Na potrzeby ekspozycji udostępniono m.in. zdjęcia i książeczkę wojskową Floriana Stankiewicza, który podczas I wojny światowej służył w niemieckiej Cesarskiej Marynarce Wojennej, następnie walczył w Powstaniu Wielkopolskim i wstąpił do tworzącej się Marynarki Wojennej. Na unikalnych fotografiach z początku lat 20. znalazły się m.in. załogi okrętów „Bałtyk” i „Wawel” oraz siedziba flotylli w Modlinie.

Wystawę „Uzbrojone rzeki. Flotylle Niepodległej” można zwiedzać w Narodowym Muzeum Morskim w Gdańsku od 1 grudnia 2018 rok do 1 grudnia 2019 roku.

Szczegółowe informacje