100 lat polskiego żeglarstwa: pamiątki z Augustowa
W siedzibie głównej Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, w Spichlerzach na Ołowiance, prezentowana jest wystawa czasowa „100 lat polskiego żeglarstwa”. Można na niej zobaczyć ponad 200 zabytków związanych z najważniejszymi wydarzeniami w historii polskiego żeglarstwa. W naszym cyklu Radosław Paternoga, kurator wystawy z Działu Historii Wychowania Morskiego, przedstawia niektóre z nich.
Augustów zajmuje szczególnie miejsce w historii polskiego żeglarstwa śródlądowego okresu 20-lecia międzywojennego. Zwykle jednak, w pierwszej kolejności wymienia się inne ośrodki śródlądowe, takie jak Charzykowy, Warszawa i Kiekrz. Wydaje się zatem, że rola Augustowa jest nieco niedoceniana.
W 1933 r. Yacht Klub Polski (YKP) oraz Oficerski Yacht Klub Rzeczypospolitej Polskiej (OYK RP) utworzyły swoje oddziały w Augustowie. W 1934 r. na półwyspie Dąbek nad Jeziorem Białym Augustowskim (Krechowieckim) oddano do użytku budynek klubowy YKP, a rok później na sąsiednim półwyspie Pień, siedzibę OYK RP wraz przystanią.
Oba budynki istnieją do dziś, choć nie pełnią już funkcji związanych z żeglarstwem. Były gmach YKP znany jest dziś bardziej jako Willa Prezydenta, bądź Willa Mościckiego. Nie bez powodu, gdyż prezydent Ignacy Mościcki, będący od 1935 r. Komandorem Honorowym YKP, w budynku klubowym wypoczywał. W byłym gmachu OYK RP obecnie usługi świadczy hotel, nazwą nawiązujący do tradycji żeglarskich.
Plakietka na łańcuszku „Regaty O.Y.K.R.P. w Augustowie” z 1937 r. (zbiory NMM).
Utworzenie oddziałów wraz zapleczem przez dwa wielkie kluby rozpoczęło, trwający do 1939 r., okres intensywnej aktywności żeglarskiej w Augustowie. Organizowano tam m.in. mistrzostwa Polski w klasie „O” (Olimpijka), wyścigi eliminacyjne do olimpiady w Berlinie w 1936 r. oraz dużą liczbę zawodów, których inicjatorami były oba kluby. W zasadzie we wszystkich regatach kontekst współzawodnictwa żeglarzy YKP i OYK RP był bardzo widoczny, zaś w podtekście obecna była – charakterystyczna dla okresu 20-lecia międzywojennego – rywalizacja żeglarzy cywilnych z wojskowymi.
Na wystawie „100 lat polskiego żeglarstwa” znajdują się dwie plakiety pamiątkowe związane z augustowskimi regatami. Obie pochodzą z 1937 r., kiedy połowa z najważniejszych zawodów żeglarskich rozegrana została właśnie w Augustowie. Obie plakietki są nagrodami, które otrzymał za osiągnięte wyniki Juliusz Sieradzki, olimpijczyk z Berlina, znany także jako konstruktor popularnej Omegi. W ciągu jednego tygodnia wziął on udział najpierw w regatach zorganizowanych przez YKP a potem przez OYK RP.
W pierwszych z nich żeglarzowi płynącemu na jachcie „Wisła”, reprezentującemu OYK RP przyznano plakietkę „Tydzień Augustowski 1937 Regaty Y.K.P.”, za zajęcie 2. miejsca w wyścigach w klasie „O” (Olimpijka), które odbyły się w dniach 13-14.08.1937 r. Pierwsze miejsce zajął wówczas, płynący na jachcie „Narew” Zbigniew Osiński, również z OYK RP.
Natomiast w drugich regatach plakietkę zawieszaną na łańcuszku „Regaty O.Y.K.R.P. w Augustowie rok 1937”, Juliusz Sieradzki otrzymał za zajęcie 5. miejsca w klasie „O” (Olimpijka”).
„100 lat polskiego żeglarstwa” – pierwsza wystawa w historii rodzimego muzealnictwa, która przedstawia historię polskiego jachtingu z punktu widzenia wielkiej różnorodności składających się na nią zagadnień. Samotne rejsy dookoła świata, trudne początki i późniejsze sukcesy na arenach olimpijskich, tradycje wychowania morskiego, żeglarstwo śródlądowe, działalność klubowa i żeglarskie osiągnięcia Polaków na emigracji – zwiedzanie ekspozycji jest podróżą zarówno przez najgłośniejsze wydarzenia, jak i mniej znane dzieje polskiego sportu żaglowego. A wszystko to zamknięte w immersyjnej przestrzeni nawiązującej do morza, spienionych fal i bezkresnego horyzontu. Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku zaprasza na wystawę do Spichlerzy na Ołowiance od 12 maja 2024 r. do 4 maja 2025 r.
