Słynne statki: „Mary Rose”
500 lat temu był flagowym okrętem angielskiej marynarki wojennej i jedną z największych jednostek swoich czasów. Obecnie „Mary Rose” jest unikalnym morskim zabytkiem i wielką atrakcją turystyczną, porównywaną do słynnego „Vasy”.
„Mary Rose” powstała w latach 1509-1510 w ramach wielkiego projektu rozbudowy – czy wręcz stworzenia – królewskiej floty wojennej w Anglii. Henryk VIII wstępując na tron w kwietniu 1509 roku miał do dyspozycji tylko dwa większe okręty, co w ówczesnej sytuacji międzynarodowej było liczbą niewystarczającą.
„Mary Rose” – której imię nawiązuje najpewniej do Najświętszej Marii Panny i widniejącej w herbie królewskiego rodu Tudorów róży – była karaką. Jej dokładne wymiary nie są znane, ale z pewnością była jedną z największych angielskich jednostek. Szerokość wynosiła około 12 metrów, a sama stępka miała długość 32 metrów. Wiadomo za to, że kadłub miał cztery poziomy, a liczba dział wynosiła między 78 a 96, w zależności od okresu. Jej załogę tworzyło przeciętnie około 400 osób – połowa była żeglarzami, a druga połowa żołnierzami i artylerzystami.
Na chrzest bojowy zwodowana w 1510 roku jednostka nie musiała czekać długo. Już w latach 1512-1513 wzięła udział w działaniach przeciwko Francji, będąc flagowym okrętem admirała Edwarda Howarda. „Mary Rose” ponownie walczyła przeciwko Francuzom w 1522 roku, biorąc udział w zdobyciu portu Morlaix w Bretonii. W czasie pokoju była utrzymywana w rezerwie i regularnie naprawiana. W 1536 roku przeszła większą przebudowę.
Po raz trzeci okręt wyruszył na wojnę, ponownie przeciwko Francji, w 1545 roku. Tym razem los był mniej sprzyjający. „Mary Rose” była flagowym okrętem floty w stoczonej 19 lipca bitwie w cieśninie Solent. Na samym początku tego starcia, które było częścią francuskiego planu lądowego ataku na Anglię, „Mary Rose” prawdopodobnie wykonała zbyt ostry zwrot, przez co do wnętrza okrętu przez furty działowe wpłynęły hektolitry wody. Nieuszkodzona przez francuskich przeciwników jednostka momentalnie poszła na dno. Z 400-osobowej załogi uratowało się tylko około 35 osób.
Wrak „Mary Rose” w gmachu muzeum.
Fot. Mike Prince / Wikipedia
19 lipca 1545 roku historia „Mary Rose” bynajmniej się nie skończyła. Wkrótce po bitwie Anglicy podjęli próbę podniesienia okrętu, ale operacja się nie powiodła. Później przez kilka lat wydobywano tylko poszczególne jego elementy, przede wszystkim działa. W kolejnych latach o żaglowcu zapomniano. W pierwszej połowie XIX wieku został odkryty na nowo, a z wraku wydobyto kolejne artefakty, wzbudzające duże zainteresowanie Brytyjczyków.
Kolejny raz „Mary Rose” był badany w latach 1965-1970. Tym razem zainteresowanie okrętem było tak duże, że udało się zgromadzić fundusze na jego wydobycie i patronat Karola, ówczesnego księcia Walii. Przygotowania trwały kilka lat i dopiero 1982 roku wrak podniesiono z dna cieśniny Solent. Operacja była trudniejsza niż w przypadku szwedzkiego okrętu „Vasa”, ponieważ wrak „Mary Rose” nie był tak dobrze zachowany. Poza wrakiem wydobyto łącznie ponad 26 000 różnych eksponatów oraz szczątki członków załogi.
Wrak i artefakty z niego oglądać można w Portsmouth w Mary Rose Museum.
