Malta to nie tylko… Malta

Archipelag Maltański to 27 wysp i wysepek o bogatej i zróżnicowanej historii. Poznajmy niektóre z nich.

Wyspy Maltańskie są wypiętrzonym efektem tektonicznym Płyty Południowo-Sycylijskiej, charakteryzującym się wystającymi ponad poziom Morza Śródziemnego wierzchołkami masywów skalnych, utworzonych z trzeciorzędowych wapieni.

Warstwowa struktura skał, złożonych na dnie morza (Oceanu Tetydy) 40-15 mln lat p. n.e. zachwyca turystów zwiedzających laguny i zatoczki oraz nurkujących w nich nurków kolorystyką i kształtem wapieni koralowych, zielonych piaskowców i niebieskiej gliny.

Archipelag tworzy 27 wysp, małych wysepek, mikrowysepek i skał wynurzających się z morza, z których Malta o powierzchni 245,728 km kw., Gozo o powierzchni 67,078 km kw. (największe) i Comino o powierzchni 2,784 km kw. są zamieszkałe. Pozostałe, niezamieszkałe wyspy i skałki odwiedzają okazjonalnie turyści, żeglarze oraz miejscowi rybacy, z wyłączeniem stref ochronnych i rezerwatów.

Do tej grupy wysp niezamieszkałych należy Manoela, dobrze widoczna z murów obronnych Valletty, na której, rozbudowany port jachtowy może aktualnie przyjąć 350 jednostek o długości do 80 m. Tam też jest zlokalizowana stocznia jachtowa.

Miniarchipelag Wysp Św. Pawła (ang. St. Paul’s Island’s, Selmunett Island’s, malt. Il-Gżejjer ta’ San Pawl) tworzą dwie bezludne skały na północny-wschód od Il-Mellieha, ok. 0,5 kabla od linii brzegowej.

Większa, powszechnie znana jako Wyspa Św. Pawła, miejsce rozbicia aleksandryjskiej galery zbożowej, którą żeglował Św. Paweł z cezarejskiego portu Sebastos do Rzymu na dokończenie procesu toczącego się przeciw niemu w sprawie prowadzonej działalności misyjnej. Jak niosą wiarygodne zapisy historyczne, po silnym, czternastodniowym sztormie, statek zboczył z kursu i wpadł na skały. Wszyscy podróżujący, dwieście siedemdziesiąt sześć osób, przeżyli katastrofę.

Mniejsza wysepka, również niezamieszkana, znana jako Wyspa Kwarcowa, oddzielona płytkim pasem wody, oddalona jest kilkanaście metrów na wschód. Warto dodać, że wśród Maltańczyków od lat 60 n.e. trwa, do tej pory niekończący się spór, o którą z wysp rozbił się statek ze Św. Pawłem na pokładzie.

Tajemniczą historię ma skalista Filfla, wznosząca się 60 m n.p.m. i satelicka skałka Filfoletta, wysepka położona 2,5 Mm na południe od brzegu Malty i na południowy-zachód od Il-Qrendi.

W przeszłości, dla mieszkańców Malty, w okresie młodszej epoki kamienia, wyspa miała status świętej, o czym świadczą pozostałe szczątki świątyń na maltańskim brzegu, Hagar Qim i Mnajdra, zorientowane ku skałom wynurzającym się z wody.

Jeszcze do niedawna, w drugiej połowie XX wieku, Royal Navy i Royal Air Force wykorzystywały wyspy do celów treningowych, bombardując je w celach ćwiczebnych z morza i powietrza, co spowodowało zmniejszenie powierzchni nad poziomem morza o 75 proc.

Aktualnie Filfa jest ścisłym rezerwatem przyrody ze specjalnym obszarem ochrony siedlisk, o znaczeniu międzynarodowym i azylem dla ptaków,  jako obszarem specjalnej ochrony.

Źródło: ExpressMap

Na uwagę zasługuje ciekawe połączenie promowe Malty, z drugą co do wielkości powierzchni i zaludnienia, wyspą Gozo. Komunikacja odbywa się pomiędzy najbardziej wysuniętym na północ morskim portem Malty Ċirkewwa (wym. czirkełła) a jedynym portem morskim Gozo, Mgarr.

Ċirkewwa, przebudowana w 2021 roku, została dostosowana do stale rosnącego ruchu turystycznego i pasażerskiego. Port, wyposażony w terminal pasażerski i samochodowy, przez całą dobę, dwustronnie odprawia promy, które płynnie i regularnie zapewniają stałą żeglugę z Mgarr. Nie ma w nim stanowisk cumowniczych dla jachtów.

Natomiast Mgarr, umożliwia zawinięcie jachtem. Marina nie jest zbyt duża, ale posiadająca wygodne stanowiska cumownicze, z dostępem do wody, prądu, sanitariatów i internetu, daje bezpieczny i spokojny postój. Lecz kiedy wieje Sirocco i wysoka fala wdziera sie do portu, spokojny postój może zamienić się w walę o przetrwanie.

Korzystniej jest wcześniej, odbierając komunikaty meteorologiczne, znaleźć sobie pewne miejsce schronienia. Dużo przestrzeni manewrowej a przy pływających pirsach, miejsca z cumowaniem na mooringach, dla jachtów o zróżnicowanej długości.

Podróżni, chcący dostać się na wyspę Gozo, mogą dotrzeć do Ċirkewwy samochodem praktycznie z każdego miejsca Malty, korzystając z dobrze rozwiniętej sieci autobusowej.

Akwen pomiędzy Ċirkewwą a Mgarr, z leżąca na nim Comino (Kemmuna) i maleńką Cominotto (Kemmunett), jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc turystycznych i najczęściej wykorzystywanym przez płetwonurków do penetrowania licznych podwodnych klifów, jaskiń, tuneli i łuku sięgającego dna morskiego, do głębokości 27 m. Zatopione tam wraki holownika MV „Rozi” i łodzi patrolowej „P29”, celowo osadzone na dnie w latach 1992 i 2007 r., znacznie urozmaicają i tak ciekawy, podwodny świat.

Kwintesencję Comino, można krótko przedstawić w kilku słowach (Malta – Expressmap, 2023): “Hotel, kapliczka, wieża, trzech stałych mieszkańców i Błękitna Laguna, która sprawia, że samotna wyspa przeżywa oblężenie”.

Perełka Archipelagu Maltańskiego, Blue Lagoon (malt. in.Bejn il-Kmiemen), jest skarbem i zarazem  bogactwem naturalnym, ale i zmartwieniem, i prawdziwą troską, jaką stwarza ilość turystów, których wabi latem niecodziennej urody zakątek, położony między zachodnim brzegiem Comino a Cominotto.

Płytka zatoczka, z białym piaskiem na dnie, wcale laguną nie jest, ale nikomu to nie przeszkadza i na ogół nikt, poddany kolorystycznej hipnozie wszechobecnego turkusu i wyostrzonej przezroczystości wody, nie ma o to pretensji. W przeszłości swój port wypadowy, dobrze osłonięty, mieli tutaj piraci.

Podczas przeprawy, trawersując Comino, nie sposób nie dostrzec w najwyższym punkcie wyspy 12-metrową Wieżę Mariacką (St. Mary Tower), stanowiącą historyczny fragment systemu obronnego Wysp Maltańskich, wzniesioną przez Wielkiego Mistrza Zakonu, Aloa de Wignacourta.

Zbudowana z wapienia, strzegła spokoju i bezpiecznej żeglugi na  kanałach  Il-Fliegu ta’ Ghawdex (North Comino Channel) i Il-Fliegu ta’ Kemmuna (South Comino Channel oraz na akwenach otaczających wyspy. Dla bezpieczeństwa załogi, na parterze, bez okien i drzwi, składowano zapasy aprowizacyjne i broń. Na piętrze natomiast, z drzwiami od strony lądu, ale bez schodów (w komunikacji używano drabin), znajdowały się pomieszczenia mieszkalne żołnierzy.

Okno obserwacyjne, w którym strażnicy pełnili całodobową służbę, wychodziło w stronę morza, skąd mogło pojawić się zagrożenie lub atak nieprzyjaciela. Zasadą było, że sąsiednie wieże znajdowały się w polu widzenia wartownika. Kiedy strażnik zauważył zagrożenie, zapalał ogień. Kolejny, z sąsiedniej wieży, czynił to samo. Wiadomość przekazywano z jednej wieży do następnej.

A współcześnie, w niezwykłych krajobrazach Comino, kręcono w roku 2002 wg powieści Aleksandra Dumasa “Hrabia Monte Cristo”, film reżyserowany przez Kevina Reynolds’a. W tym samym roku filmowano sceny do komedii romantycznej “Rejs w nieznane” i robiono ujęcia do superprodukcji “Troja” (2004 r.).

Pozostałe, wchodzące w skład Archipelagu Maltańskiego mikrowysepki, to 20 skałek o magicznych nazwach: Fungus Rock, Halfa Rock, Large Blue Lagoon Rock, Lantern Point Rock, Battery Rock, Small Blue Lagoon Rocks, Devil`s Rock (Xifer l-Infern), Għallis Rocks, Tac-Cawl Rock, Cheirolophus Rock, Barbaganni Rock, Crocodile Rock & Bear rocks, Qawra Point (malt. Ras il-Qawra), Comino Cliff Face Rock, Xrobb l-Ghagin Rock, Fessej Rock, Ghemieri Rocks, Hnejja Rocks, White Rock / Blue Islets (Rocks).