Żeglowanie po kanałach, śluzach i pochylniach

Systemy śluz i pochylni występują na drogach śródlądowych, łącząc ze sobą kanały czy rzeki. W artykule przedstawimy niektóre zasady żeglowania w ich obrębie.

Aby akweny śródlądowe – rzeki, jeziora – tworzyły komunikacyjny układ żeglowny, niezależny od uwarunkowań hydrograficznych czy konfiguracji terenu, muszą być połączone systemem budowli hydrotechnicznych tj. kanałów, śluz, pochylni, zbiorników, wałów przeciwpowodziowych, zapór i jazów. Dlatego, by prawidłowo i bezpiecznie tymi szlakami  żeglować, potrzebna jest wiedza.

O czym należy pamiętać wybierając się w rejs śródlądowy?

Żegluga na drogach śródlądowych różni się od morskiej. Na kanałach przestrzeń manewrowa jest znacznie ograniczona. Ścisłe zasady ruchu określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie przepisów żeglugowych na śródlądowych drogach wodnych.

Korzystanie z pochylni i śluz łączących kanały wiąże się z opłatami. Stawki różnią się w zależności od wielkości i typu jednostki. Wysokość opłat jest regulowana w Obwieszczeniu Ministra Infrastruktury z dnia 29 września 2021 r. w sprawie wysokości stawek należności za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych i ich odcinków oraz śluz i pochylni obowiązujących od dnia 1 stycznia 2022 r.

Żeglowanie po kanałach

Kanały żeglugowe to budowle hydrotechniczne, których podstawowym elementem użytkowym jest tor wodny o określonych parametrach żeglugowych. Kanał taki stanowi sztuczną drogę wodną, a jego głównym przeznaczeniem jest zapewnienie możliwości żeglugi na wyznaczonym szlaku, przy zachowaniu najlepszych warunków dla zadanych parametrów drogi wodnej. O ile znaki nie stanowią inaczej, obowiązuje w nich ruch prawostronny. Jednostki powinny poruszać się możliwie jak najbliżej krawędzi lądu, po prawej burcie statku i mijać się lewymi burtami.

W miejscach na tyle wąskich, że minięcie się jachtów jest niemożliwe, pierwszeństwa ustępuje statek poruszający się w górę szlaku żeglownego. W miejscach, w których nurt wodny nie występuje, kierunek szlaku jest ustalany administracyjnie przez podmioty kontrolujące dany obszar.

Śluzowanie

Śluzy to budowle hydrotechniczne, umożliwiające pokonanie różnicy poziomów wody. Budowane są w rozwidleniach rzek, kanałów, między jeziorami. Zwykle są to fragmenty kanału przegrodzone jedną, bądź kilkoma komorami wodnymi. Jej działanie polega na tym, że jednostka wpływa do komory, odciętej wrotami od łączonych akwenów o różnych poziomach wody, z której, dopiero po wyrównaniu poziomów jednostka wypływa.

Wpływanie do śluzy powinno odbyć się z prędkością manewrową, aby maksymalnie ograniczyć możliwość kolizji z innymi jednostkami, bądź samą infrastrukturą. W pobliżu przejść zabronione jest wyprzedzanie się jednostek. W komorach śluzowych obowiązuje natomiast całkowity zakaz kotwiczenia.  Od momentu zacumowania w śluzie zabronione jest także uruchamianie i używanie silnika jednostki.

Wraz z podnoszeniem/opuszczaniem się jachtu w śluzie skutkiem ruchu wody, cumy muszą być bezwzględnie założone na biegowo i nie wolno ich knagować.  Proces zmiany poziomu wody w śluzie przebiega gwałtownie i zatrzymanie go jest niemożliwe. Dlatego zachowanie ostrożności i bezpieczeństwa jest sprawa priorytetową.

Wejście małych statków do śluzy jest uporządkowane według kolejności przybycia. Obowiązują jednak zasady pierwszeństwa. Przysługuje ono dużym statkom, statkom pasażerskim i statkom organów administracji państwowej, ratowniczym np. policji, wodnym karetkom pogotowia. Dodatkowo urząd administrujący danym akwenem, może osobnym zarządzeniem  przyznać pierwszeństwo innym jednostkom.

W związku z bezpieczeństwem i organizacją pracy śluz, obsługa ma prawo wydawać polecenia. Żeglarze powinni ich przestrzegać, nawet jeśli odstępują od przepisów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury.

Śluzy znajdują się np. na Kanale Bydgoskim, Pętli Żuławskiej, czy w sieci kanałów Wrocławia. Na Wielkich Jeziorach Mazurskich znajduje się m.in. „Guzianka I”, która rocznie obsługuje około 20 tysięcy łodzi!

Śluza „Prądy” na Kanale Bydgoskim

Pochylnie

Pochylnie są wyjątkową konstrukcją hydrotechniczną. Podobnie jak śluzy, łączą odcinki drogi wodnej o różnym poziomie wody n.p.m. i umożliwiają przenoszenie statków pomiędzy nimi. Różnica polega na tym, że transport jednostek odbywa się drogą lądową. Wykorzystywane są do tego specjalne platformy na szynach. Pochylnie lub systemy pochylni budowane są w miejscach, gdzie różnica  poziomów wody jest zbyt duża, aby można było zastosować tradycyjny układ śluz. Takim unikatowym rozwiązaniem w skali światowej jest czynny system pochylni na Kanale Elbląskim.

Statek na pochylni Kanału Elbląskim

Zasady korzystania z pochylni, podobne jak w przypadku śluz, są określone jednym Rozporządzeniem. Dla pochylni nie opracowano specjalnego, dodatkowego oznakowania nawigacyjnego.

Przed wpłynięciem na pochylnię jachtem żaglowym należy położyć i zabezpieczyć maszt, a także przygotować do całkowitego podniesienia i zabezpieczenia miecz i płetwę sterową. Wpływając na platformę transportową powinniśmy odpowiednio ustawić jednostkę, zwracając uwagę, aby było to na początku lub końcu wózka w jego osi i zabezpieczyć ją odpowiednio cumami lub pasami. Nieprawidłowe zacumowanie może być przyczyną awarii i uszkodzić kadłub.

Przy wszelkich manewrach wykonywanych podczas wpływania, przydatna będzie pomoc załogi z bosakami i wiosłami.